Kosaciec żółty, irys, Iris pseudacorus

Zacznijmy od kwiatów... Wszystkie książki pokazują zdjęcia kwiatów irysa, bo rzeczywiście jest co pokazać. Wspaniałe kwiaty, jaskrawożółte, pięknie się prezentują na brzegach jezior i kartkach książek. Ale cóż z tego... Ktoś, kto w lecie wybiera się na bagniste łąki, brzegi stawów i rowów w poszukiwaniu irysa podświadomie się rozgląda za tymi kwiatami i oczywiście nic nie znajduje i rozczarowany wraca do domu twierdząc, że wszędzie rosną tylko "głupie tataraki".
Tak..., sam właśnie TAK szukałem irysa...

Irysy rosną u mnie od 5 lat, czyli od dnia narodzin stawu. Z ich pojawieniem się u mnie związane są dwie roślinne wyprawy opisane w kilku słowach na stronie "Rok 1999".

Ten fragment pochodzi z pierwotnej wersji tej strony napisanej 3 lata temu: "Irysy rosną u mnie na dwóch głębokościach - pierwsza kępa na głębokości ok. 10 cm poniżej lustra wody. Druga (ta przesadzana na wiosnę 2000 do dużej kastry) na niższej głębokości ok. 25 cm."

Tak... przerabiając tekst po kilku latach trzeba uważać, bo cóż dziś znaczy, że jakaś kępa rośnie na "głębokości 10 cm" - przecież po 5 latach prawie NIC z tej kępy nie zostało!!! I to nie dlatego, że była posadzona na złej głębokości. Po prostu wyparła ją konkurencja!!! Po 5 latach w moich niektórych pojemnikach rośnie "czort wie co". A w "płytkim" pojemniku tak bujnie rozrosły się jakieś trawy, że po prostu zadusiły irysa! Szczęście, że w "głębokim" pojemniku trawy się nie rozrosły - ta głębokość jest dla nich już zabójcza. Ale i nie jest to dobra głębokość dla irysa - w naturalnym środowisku rośnie najlepiej raczej w strefie brzegowej a nie w "prawdziwej" wodzie. I widać, że to nieustanne zanurzenie mojemu irysowi nie służy - kwitnie coraz słabiej, mniejszą ilością łodyg, a jego miecze też nie są tak potężne jak w naturze. Ale może i dobrze - rosnący na dobrym podłożu irys może mieć wysokość ponad 1,5 metra i być potężną rośliną!

Więc jak go najlepiej sadzić? Hm.... nie wiem.... Może głęboki pojemnik traktować jako matecznik i raz na dwa-trzy lata robić porządki w wyższym pojemniku, usuwać trawy i inne chwasty i przesadzać poszczególne kłącza z matecznika do górnego pojemnika? Ale przecież nie o to chodzi by się narobić... więc ja po prostu puściłem to wszystko na żywioł i niech se to wszystko rośnie jak chce.... Jest jeszcze inna przyczyna, że irysy w pojemnikach rosną słabiej niż w naturze, ale o tym napiszę troszeczkę dalej.

Irys w naturze tworzy on dość duże skupiska, chociaż spotykałem też pojedyncze, bardzo duże rośliny! Jego cechą charakterystyczną są płaskie miecze ułożone w kształt wachlarza. Chcę na tę cechę zwrócić uwagę by nie mylić irysa z młodą pałką, która jeszcze nie wypuściła "pałki". A i mi, i wielu ludziom (dostaję czasami o tym maile) właśnie się to przytrafiło, że w ich stawikach zakwitały wiosną na żółto młode "pałki" zdobyte rok temu w lecie
:-))).

Proszę zwrócić uwagę na kwitnącą łodygę - to ten pęd po prawej stronie - widać zupełnie inaczej przyczepiony do niej liść niż "miecz" wychodzący wprost z kłącza.

W lecie cechą charakterystyczną irysa są jego piękne, dość duże owoce. Ktoś szukający w lecie tej rośliny powinien zwrócić na te owoce uwagę - naprawdę są one duże, wyraźne, ciężkie. Nikt nie powinien już mylić irysa z pałką albo z tatarakiem!!!

Jeszcze chciałbym kilka słów o sadzeniu roślin... Irysy są bylinami - i jak każde byliny mają taką właściwość, że się rozłażą. Tzn. roślina zamiera w środku kępy, a wypuszcza nowe pędy (kłącza) po bokach. A w pojemniku trudno to zrobić - roślina zaczyna się po prostu w pojemniku dusić, a jeżeli pojawia się konkurencja w postaci innych roślin to po prostu roślina może zginąć. I trzeba mieć tego świadomość sadząc rośliny w pojemnikach. Po prostu co ileś lat trzeba robić w stawie i w pojemnikach porządek. Wyciągnąć pojemnik na brzeg, wyrzucić z niego wszystko, usunąć niepotrzebne rośliny i korzenie. Posadzić nowe, zdrowe kłącza w pojemniku. I proszę nie narzekać, że rośliny "nie rosną tak pięknie jak nad stawem w parku" - całe szczęście!!! Staw w parku jest ogromny, rośliny rosną swobodnie i też są ogromne - wcale nie potrzebujemy w naszych ogrodowych stawikach OGROMNYCH roślin!!!

Myślę, że warto przeczytać co na ten temat pisze ktoś bardziej doświadczony niż ja:

Czyszczenie starego stawu dało mi bardzo dużo doświadczenia: już wiem, dlaczego zamierało mi wiele podwodnych roślin sadzonych w "doniczkach". Otóż cała zawartość pojemnika zamienia się w jeden obrzydliwy kłąb korzeni i martwych kłączy. Nie można tego raz wsadzić i pozostawić na łasce losu przez kilka sezonów! Najlepiej przeżyły te rośliny, którym udało się opuścić ciasne więzienie: wystarczy troszeczkę piasku lub żwirku, byle “wściubić” korzenie, a już niczym nie skrępowane pięknie się rozrastają, podczas gdy uwięzione giną! Zatem jeśli "donice" to co roku przegląd i przesadzanie. Ważne jest, że ż a d n a ze swobodnie rosnących roślin nie przebija korzeniami folii - korzenie się po prostu do folii “przytulają”. Myślę, czy w nowym stawie na półkach stosować pojemniki, czy tylko położyć na wszelki wypadek dodatkowo paski ze starej folii, a potem przepłukać trochę piachu i blokując korzenie dodatkowo kamieniami, nie wsadzić roślin bezpośrednio na półki...?

A jeżeli ktoś ma naprawdę duży ogród i duży staw to oczywiście niech sadzi rośliny swobodnie i cieszy się ich ogromem!

Przeglądając moje strony z poszczególnych lat zobaczycie dziesiątki zdjęć moich irysów w różnych stadiach rozwoju i w różnych porach roku. Ale myślę, że te najnowsze (i najlepsze zdjęcia) zupełnie wystarczą do przedstawienia tej rośliny.

Tak sobie myślę patrząc na te zdjęcia i na pogodę w maju AD 2004 - tak paskudnego maja to chyba nie było od 6 lat, zimnego, deszczowego, zimnego i jeszcze raz cholernie zimnego... I jeżeli ktoś ma swój staw daleko od domu w którym mieszka, to zupełnie mógł w tym roku przegapić moment kwitnięcia swoich irysów - w tym paskudnym tegorocznym maju nawet ja prawie przegapiłem kwiaty irysa. Bo cóż to za radość z podziwiania tych kwiatów, gdy na dworze jest zaledwie +10°C i wieje szalony, lodowaty wiatr...

A cóż dopiero mówić o kimś, kto zachęcony moimi zdjęciami postanawia wybrać się na wycieczkę za miasto, by znaleźć jakieś jezioro i kwitnące w nim irysy... Jeżeli się spóźni zaledwie o dwa dni to po prostu nie zobaczy już niczego i nigdy nie uwierzy, że cztery dni temu brzegi tego jeziora były całe w cudownych, żółtych kwiatach... Tak to właśnie jest z tymi irysami...

Więc na koniec mam prezent dla tych, którzy nie zdążyli w tym roku zobaczyć na własne oczy przepięknych kwiatów irysa - jego piękne zdjęcie wykonane w dniu 17 V 2004r. w świetle zachodzącego, czerwonego słońca o godz. 20.3o

16 VII 2003r. Owoce irysa