Zdjęcia: Piotr Mikołajczuk Tekst: Ewa Miłaczewska All on this website (c) by Piotr Mikołajczuk & Ewa Miłaczewska & Leszek Bielecki

Data powstania strony 21 X 2006r. Data ostatniej modyfikacji 15 XII 2007r.

Tężnica wytworna

Ischnura elegans

Ja wiem, że o wiele większą oglądalnością w mojej witrynie cieszą się strony pokazywane na "Waszych stawach". Ważki nie interesują ludzi zaczynających przygodę ze swoim stawem, narzekających na glony, albo sądzących, że staw w ogrodzie to wylęgarnia komarów (dziś znów jakiś facet na imieninach u brata miał takie zdanie i święcie w nie wierzył.... nie chciało mi się z nim o tym rozmawiać... zwolniłem, szkoda życia!).

Więc ta strona też nie znajdzie wielu oglądaczy... I nawet ich nie zachęci to, że strona pokazuje chyba najlepsze w światowym internecie zdjęcia tej ważki... szkoda....

Środowisko

Doskonałe zdjęcia tężnic wytwornych zrobił Piotr Mikołajczuk z Międzyrzeca Podlaskiego, który większość swych obserwacji robił nad brzegami międzyrzeckiej żwirowni. Jest to ogromny zespół zbiorników wodnych, będący jedną z miejscowych atrakcji. Na fotografii widzimy miejsce, gdzie na zalanych słońcem nadbrzeżnych trawach wykonano większość przedstawionych poniżej zdjęć tężnic.
A to jeden ze stawów rybnych położonych kilka kilometrów na południowy wschód od Kałuszyna w pow. Mińsk Mazowiecki, gdzie razem z Piotrem obserwowaliśmy tężnice podczas naszego spotkania wakacyjnego w lipcu 2007 r. Okazało się, że jest ich tam całkiem sporo, a bliżej naszej działki rekreacyjnej położonej w tym samym powiecie widziałam tylko pojedyncze, wyłącznie niebieskie egzemplarze.
Piotr nie po raz pierwszy wykazał się doskonałym zmysłem obserwacyjnym, ma też dar nie każdemu dostępny – ogromną cierpliwość i potrzebę zgłębiania wiedzy przyrodniczej. Tak więc dokumentację fotograficzną tężnicy wytwornej wykonał kompleksowo, przysłał ponad setkę doskonałych zdjęć, z których naprawdę trudno było wybrać garść najlepszych, bo wszystkie były doskonałe. Miał na tę pracę całe lato, bo tężnice wytworne, jak podaje J. Wendzonka w swej książce "Owady okolic Funki – Ważki", występują w Polsce od maja do września i zamieszkują bardzo powszechnie wszelkiego rodzaju wody.

Samiec  male

Na zdjęciu obok mamy samca w kolorze jasnoniebieskim. Widać tu wyraźnie, że kolor niebieski występuje na tułowiu oraz na ósmym segmencie (S8) czarnego z wierzchu, żółtawego od spodu odwłoka. Widać też, że pterostigmy przednich skrzydeł samca tężnicy są dwubarwne – biało-czarne. Pterostigmy tylnych skrzydeł mogą być całkowicie ciemne.
Fotografia obok przedstawia innego samca z doskonale widocznym wtórnym aparatem kopulacyjnym i narządami analnymi na końcu odwłoka.
Na zdjęciu obok zachwyciło mnie początkowo to, że Piotr zdołał nakłonić "swoją" tężnicę do wejścia na palec. "Moje", wyłącznie niebieskie, tężnice nie dopuszczały mnie bliżej niż na pół metra. W dodatku ta tężnica była zielona. A przy bliższym przyjrzeniu się zdjęciu Piotra doszłam do wniosku, że jest to zielony samiec. Ósmy segment odwłoka ma zabarwiony na typowy dla gatunku niebieski kolor. Okazało się, że właśnie tak wyglądają młode samce.
I jeszcze jeden taki zielony młodzieniaszek...
który najwyraźniej zaczyna już myśleć o założeniu rodziny.

Samica  female

Forma typowa  form typica

Samice mogą mieć ubarwienie typowe, takie jak samce.
Wówczas mają niebieskie tułowie i niebieskie okrągłe plamki za oczami. Czarne są odwłoki i pasy na śródtułowiu ważek.
Ósmy segment odwłoka jest również niebieski. Pterostigmy skrzydeł samic nie są biało-czarne jak u samców, są jednolicie czarne.
I oto para - niebieski dojrzały samiec i niebieska samica (f. typica). Oboje typowi i dojrzali do rozrodu.

Forma fioletowa  form violacea

Inny kolor występujący u samic tężnicy wytwornej, to opisywany w 2004 r. przez Leszka (autora witryny) piękny kolor fioletowy. Tę formę autorzy wymienionych wyżej książek opisują jako formę młodocianą. W miarę dojrzewania samica ta stanie się ważką niebieską.
I tak rozumując należałoby założyć, że ta samiczka z fioletowym ósmym segmentem odwłoka (S8) jest młodsza od nastepnej,
u której pojawił się niebieski kolor na S8, a także na pierwszych segmentach odwłoka i jeszcze tylko plamki za oczami i tułów pozostały fioletowe.
I tak ważka stopniowo staje się coraz bardziej niebieska.
I choć autorzy cytowanych książek podają, że forma fioletowa (f. violacea) jest to forma niedojrzała i rzadko widuje się ją podczas kopulacji... ... wszystko się może zdarzyć.
I to wcale nie tak rzadko.

Forma zielona  form infuscans

Zdarzają się również samice ubarwione zielonkawo. Jest to barwa oliwkowozielona, czasem żółtawa, czasem żółtobrązowa – ogólnie obowiązuje tu zasada, że ważka ciemnieje z wiekiem.
Młodsze osobniki mają jasne oliwkowozielonkawe tułowie.
Ciemnieją one jednak z wiekiem i forma dojrzała jest już zielona.
U niektórych jednak plamki za oczami są nie wiedzieć czemu niebieskie... prawdopodobnie, jak przypuszcza Piotr, są one młodsze.
Ósmy segment odwłoka bywa u nich szarozielony, z wiekiem zaś staje się brązowy. Jest to ta sama samica, co powyżej.
Tu niebieski samiec wybrał młodą zieloną samicę. Ta właśnie ma niebieski S8 i niebieskie plamki za oczami.

Forma zielono-różowa  form infuscans-obsoleta

To następna forma dojrzałej samicy tężnicy wytwornej. Jest ubarwiona zielonkawo z różowymi lub pomarańczowymi smugami widocznymi zwłaszcza na tułowiu. Nie posiada drugiego czarnego paska na śródtułowiu, jak mają to wszystkie wyżej pokazane barwne odmiany. W jego miejscu widzimy większe nasycenie barwą różową.
Ma ona również różowawy S8. Odwłok samicy formy infuscans-obsoleta wydaje się nieco grubszy niż formy typowej, podobnie jak u formy zielonej. Plamki za oczami są różowe.
Także w widoku z góry doskonale widać te cechy. Choć ta ważka zapewne jest nieco młodsza od pokazanej powyżej, o czym świadczy jej znacznie jaskrawszy różowy kolor.
Forma infuscans-obsoleta oczywiście kopuluje z dojrzałymi, niebieskimi samcami.

Forma różowa  form rufescens

Najciekawiej wygląda samica zabarwiona na łososioworóżowy kolor. Jak już wspomniałam jest to forma młodociana, która z wiekiem nieco zielenieje i stanie się formą infuscans-obsoleta. Na zdjęciu obok obserwujemy, że brak czarnego paska na boku śródtułowia. Widać jego kształt, lecz jest różowy i zaledwie minimalnie ciemniejszy od różowego tła.
Również po stronie grzbietowej widzimy tylko jeden omawiany wyżej czarny pasek, drugiego wyraźnie brak, natomiast na przedtułowiu pojawiły się dodatkowe dwie różowe kropki, ale plamki za oczami są niebieskie.
Również S8 jest niebieski. Jest to wyraźna oznaka przynależności do f. rufuscens.
Na zdjęciu obok jednak zarówno S8 jak i plamki za oczami ważki są różowe. Piotr skłania się do poglądu, że jest to bardzo młoda, niemal teneralna ważka. Jeśli podążyć dalej tym tropem, to forma różowa ma najpierw ósmy segment odwłoka różowy, następnie staje się on jaskrawoniebieski, by w wieku dojrzewania i przechodzenia w formę infuscans-obsoleta ponownie stać się różowym, a nawet brązowym. Trzeba przyznać, że dziwny jest ten świat...
Niedojrzała forma różowa również przystępuje do kopulacji. Choć być może na zdjęciu obok to już forma infuscans-obsoleta, bo nie widać u niej wyraźnie niebieskiego S8. Granica wieku jest tu trudna do określenia. Tak więc na podstawie zebranego materiału zdjęciowego jedną tylko rzecz możemy stwierdzić z pewnością, że do kopulacji nie przystępują niedojrzałe zielone samce.

Na koniec chciałam pokazać moje połączenie pięciu kolorów samiczek na jednym obrazie. Dopiero teraz dokładnie widać jak są one różne. I jakie są piękne!

Inne różnice w ubarwieniu  

Wśród tężnic obserwuje się jeszcze inne zróżnicowania, polegają one na zabarwieniu ósmego segmentu odwłoka, na którym mogą występować czarne plamki.
Na rysunku obok widzimy segmenty S8 niektórych tężnic wytwornych. Pięć górnych – to segmenty z odwłoków samic, dwa dolne – samców. Wszystkie pokazane wyżej ważki miały ósmy segment odwłoka jednobarwny - niebieski, fioletowy, różowy, szarozielony lub brązowy. Te mają na jasnym tle czarne plamki o mniej lub bardziej regularnych kształtach. Rysunek pochodzi z cytowanej tu już książki "Die Libellen Baden-Württembergs".
Udało się Piotrowi zrobić zdjęcie jednej takiej ważce. Układ plamek na jej S8 nie odpowiada żadnemu z podanych na powyższym rysunku. Świadczyć to może o tym, że sposób rozmieszczenia takich plamek jest cechą indywidualną.

* * *

No i cóż dodać.... rewelacyjne zdjęcia, zrobione cierpliwością Piotra, fajny opis Ewy, moja praca, by to wszystko razem połączyć i pokazać światu, stworzyły tę stronę.... Może świat to doceni :-)))

Dziękuję Piotrze i Ewo za Waszą pracę i pasję!