Zdjęcia: Ewa Miłaczewska & Piotr Mikołajczuk Tekst: Ewa Miłaczewska All on this website (c) by Leszek Bielecki

Data powstania strony 17 X 2009r. Data ostatniej modyfikacji 17 X 2009r.

Świtezianka

Calopteryx

To opracowanie ma na celu wykazanie cech wspólnych rodzaju świtezianka Calopteryx, a także najważniejszych różnic, występujących u dwóch spotykanych w Polsce gatunków należących do tego rodzaju.

Oba gatunki świtezianek lubią przebywać nad rzekami i strumieniami, lecz - jak podano to wyżej - wykorzystują inne obszary często tych samych rzek. Są ważkami pospolicie występującymi na obszarze całej Polski, z wyjątkiem obszarów górskich w Karpatach, gdzie nie występuje ciepłolubna C.splendens.
Wiele świtezianek błyszczących C.splendens widuję nad rzeką Liwiec płynącą koło zamku Liw niedaleko Węgrowa.
Nad rzeką Rządzą, płynącą w okolicy Woli Polskiej w powiecie Mińsk Mazowiecki, spotykam świtezianki dziewice C.virgo. Woda jest tu czysta, dość wartko płynąca, zacieniona na tym odcinku przez ols, czyli las olchowy rosnący na podmokłych tarasach zalewowych - patrz: rzeka Rządza. I tu są jednak miejsca nasłonecznione, w których pojawiają się C.splendens.

Cechy wspólne

Obie świtezianki mają błyszczące metalicznie granatowe (u samców) lub zielone (u samic) ciała. Ciała samic z wiekiem nabierają miedzianej barwy, zwłaszcza u C.virgo. Skrzydła świtezianek są bardzo gęsto żyłkowane, u samców najczęściej granatowozielone, metalicznie połyskujące, nieprzejrzyste. Skrzydła samic są brązowe lub zielone, znacznie bardziej przejrzyste - bez metalicznego połysku.
Skrzydła samców nie mają pterostigm, zaś skrzydła samic mają białe pseudopterostigmy (1) - ale nie są to płytki (jak u innych ważek) - lecz zbudowane są one z zagęszczonych żyłek. Doskonale to widać po powiększeniu zdjęcia skrzydła C.virgo.
Głowy samców i samic świtezianek mają metaliczny połysk podobnie jak tułowie i odwłoki. Spowodowane jest to tzw. ubarwieniem strukturalnym. Polega ono na rozpraszaniu i interferencji światła w strukturach powierzchni ciała, które mają formę mikroskopijnych listewek. Tu widzimy samca C.virgo.
Na głowach obu świtezianek występują białe plamki u podstawy czułka. Plamki te występują u obu płci. Tu widzimy samicę C.virgo.

Różnice

Poniższa ilustracja pokazuje cechy charakterystyczne widoczne na skrzydłach samców i samic obu gatunków świtezianek.
	Calopteryx splendens Skrzydła samców są zabarwione tylko środkowej części. Na pozostałym obszarze są niemal bezbarwne, bez pterostigm. Skrzydła samic są węższe niż u C.virgo, zielonkawe, zielono użyłkowane, posiadają położone dość blisko końców skrzydeł białe pseudopterostigmy. Calopteryx virgo Skrzydła samców są w całości zabarwione na granatowo, prześwitujące na brązowo, połyskujące zielonkawo. Brak pterostigm. Skrzydła samic są zwykle brązowe lub (zwłaszcza w młodości) zielonkawobrązowe, brązowo użyłkowane, z białymi, pseudopterostigmami położonymi dalej od końców niż u C.splendens.
Ważki te nie sposób pomylić ani z jakimikolwiek innymi rodzajami, ani oba gatunki między sobą. Kłopot dla osoby niewprawnej może powstać jedynie przy oznaczeniu samic, zwłaszcza młodych.

* * *

Mamy nadzieję, że przedstawione zestawienie będzie naszym czytelnikom przydatne. Ułatwia ono zapamiętanie istotnych szczegółów morfologicznych bardziej, niż poszczególne strony, poświęcone pojedynczym gatunkom. Po sporządzeniu tabeli systematycznej dla ważek, takie opracowania wydają się być jej konsekwencją.