|
|
| |
| Zdjęcia: Leszek Bielecki [LB], Piotr
Mikołajczuk [PM], Ewa Miłaczewska [EM], Tomasz Pietryszek [TP] Tekst i przygotowanie poglądowych tablic: Ewa Miłaczewska All on this website (c) by Leszek Bielecki |
 Data powstania strony 27 VIII - 21 IX 2008r.Data publikacji 6 XII 2008r. |
Świat ważek, część I - Budowa ważki
| Ważki - to bardzo
"stare" istoty. Pojawiły się na Ziemi około 300
milionów lat temu. Są wprawdzie owadami o cechach
pierwotnych, lecz
ich doskonałe przystosowanie do życia musiało nastąpić błyskawicznie,
gdyż już w późnym karbonie były "władcami przestworzy". Prowadzą
drapieżny tryb życia, mając do tego znakomicie przystosowane ciało. Ich
głowa wyposażona jest w bystre oczy, które natychmiast dostrzegają
ofiarę lub przeciwnika i silne żuwaczki, które natychmiast się z nimi
rozprawiają. Pokryte kolczastymi wyrostkami nogi doskonale przytrzymują
schwytaną zdobycz. Skrzydła pozwalają na niezwykle szybkie
przemieszczanie się zarówno do przodu jak i do tyłu, co gwarantuje
sukces zarówno w pościgu jak i ucieczce. Ważka potrafi również zawisnąć
nieruchomo w powietrzu, jest to wygodne podczas obserwacji. Ważki
poruszają się szybko i bezgłośnie, są niezwykle skuteczne jako
drapieżniki, a przy tym pełne urody i gracji. Stąd pewnie stały się
obiektem fascynacji, nie tylko naszej, ale i wielu artystów - zwłaszcza
w okresie secesji, kiedy były ulubionym elementem dekoracyjnym. |
| Ciało ważki składa się
z trzech głównych części: głowy, tułowia i odwłoka.
Te same części występują u form doskonałych imagines i u form larwalnych
we wszystkich etapach ich rozwoju. Poszczególne organy ważki możemy oglądać przewijając stronę po kolei, lub szybciej - klikając w napisy: Głowa cephalon (caput), Tułów thorax, Odwłok abdomen, co pozwoli przejść od razu do organów położonych w danej głównej części ciała. Ciekawym tematem jest Zabarwienie ważek. W niniejszym opracowaniu ograniczam się do morfologii, czyli do opisu organów widocznych na zewnątrz ciała. Opis układów pokarmowego, nerwowego czy krwioobiegu pozostawmy dociekliwym do samodzielnego studiowania. Tam, gdzie to możliwe przytaczam nazwy łacińskie wyróżnione kursywą, a w przypadku nazw organów również czarnym kolorem. |
|
| Budowa ciała ważki na przykładzie pałątki
małej Lestes virens 1 - skrzydła alae (l.p. ala) 2 - odnóża pedes (l.p. pes) |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Budowa ciała larwy ważki na przykładzie larwy
łątki dzieweczki Coenagrion puella 1 - czułki antennae (l.p. antenna) 2 - odnóża pedes 3 - zawiązki skrzydeł 4 - skrzelotchawki |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Tułów składa się z
trzech segmentów. Jak wszystkie inne stawonogi, ważki mają szkielet
zewnętrzny zbudowany z
chityny. Zarówno w tułowiu, jak i niżej omówionym odwłoku, chitynowy
szkielet każdego
segmentu składa się z części grzbietowej - tergitu tergum i
brzusznej -
sternitu sternum.
Między tergitem, a sternitem znajdują się pleuryty pleurae (l.p.
pleuron). Odnóża
i skrzydła wyrastają z
segmentów tułowia. |
|
| Budowa tułowia
u Zygoptera na przykładzie
pałątki pospolitej Lestes sponsa 1 - przedtułów prothorax - przednia część tułowia, u Zygoptera wyraźnie oddzielona od reszty tułowia i od głowy krótką szyją cervix, wyposażona jest w przednią parę odnóży, górna część przedtułowia to przedplecze pronotum 2 - śródtułów mesothorax - środkowa część tułowia wyposażona w przednią parę skrzydeł i środkową parę odnóży, górna część śródtułowia to śródplecze 3 - zatułów metathorax - ostatnia część tułowia, położona przy odwłoku występują na niej: tylna para skrzydeł i odnóży. |
) ( foto PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Budowa tułowia u Anisoptera na przykładzie żagnicy
sinej Aeshna cyanea 1 - przedtułów prothorax - silnie zredukowany, od strony grzbietowej praktycznie niewidoczny 2 - śródtułów mesothorax 3 - zatułów metathorax Poszczególne segmenty oddzielono liniami przerywanymi - dla większej czytelności. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Części tułowia u Zygoptera na przykładzie tężnicy
wytwornej Ischnura elegans: TŚ - tergit śródtułowia PŚ - pleuryt śródtułowia SŚ - sternit śródtułowia TZ - tergit zatułowia PZ - pleuryt zatułowia SZ - sternit zatułowia 1 - szew humeralny znajdujący się między tergitem i pleurytem śródtułowia 2 - szew pomiędzy śródtułowiem a zatułowiem 3 - szew pomiędzy tergitem i pleurytem zatułowia 4 - przedtułów 5 - przetchlinka zatułowia |
) ( foto PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Tułowia larw ważek nie różnią się w zasadniczy
sposób od tułowi form dojrzałych imagines.
Jedyną widoczną różnicą jest brak skrzydeł w początkowej fazie rozwoju
i wystąpienie ich zawiązków w fazach późniejszych. Tu dość dobrze już rozwinięte u larwy łątki dzieweczki fotografowanej w kuwecie pod lampą, przy użyciu odwróconego obiektywu Helios. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| ODNÓŻA
- ważki, jak wszystkie owady mają trzy pary odnóży, z każdego z
segmentów tułowia, na granicy pleurytu i sternitu,
wyrasta jedna para długich odnóży. Pełnią one funkcję lokomocyjną,
służą do
chwytania ofiar, czyszczenia ciała, stanowią pomoc podczas kopulacji. |
|
| Odnóża pedes ważki na
przykładzie żagnicy sinej Aeshna
cyanea 1 - biodro coxa 2 - krętarz trochanter 3 - udo femur 4 - goleń tibia - pokryty ostrymi wyrostkami chitynowymi ułatwiającymi chwytanie i przytrzymywanie ofiary 5 - stopa tarsus - składa się z 3 członów z wyrostkami, zakończona jest pazurkami |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Na zdjęciu obok widzimy nogi ważki złożone
podczas lotu w charakterystyczny sposób - pierwsza para ukryta za
głową, dwie następne ściśle skulone pod
tułowiem (na
przykładzie szklarki zielonej Cordulia
aenea). Podczas polowania ważka tworzy z odnóży rodzaj kosza, którym łapie drobne ofiary. Ofiarom zwykle nie udaje się już wydostać z tej kolczastej pułapki. |
) ( foto PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| SKRZYDŁA - wyrastają ze śródtułowia oraz z zatułowia, na granicy tergitu i pleurytu. Skrzydła ważek równoskrzydłych Zygoptera i skrzydła ważek różnoskrzydłych Anisoptera mają różną budowę. Zróżnicowane są również skrzydła poszczególnych gatunków. | |
| Skrzydła alae u Zygoptera na przykładzie pałątki
pospolitej Lestes sponsa 1 - węzełek nodus - wiąże ze sobą główne żyłki na przedniej krawędzi skrzydła, stanowi element wzmacniający 2 - pterostigma pterostigma - silnie zesklerotyzowane pólko na brzegu skrzydła, stanowi element stabilizujący jego wibracje 3 - nasada przedniego skrzydła (na śródtułowiu) 4 - nasada tylnego skrzydła (na zatułowiu) Skrzydła pierwszej i drugiej pary mają taką sama wielkość i kształt - stąd nazwa ważki równoskrzydłe. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Skrzydła alae Anisoptera na przykładzie samca
żagnicy sinej Aeshna cyanea 1 - węzełek nodus 2 - pterostigma pterostigma 3 - trójkąty środkowe - stanowią ważną cechę rozpoznawczą rodzajów i rodzin 4 - trójkąt analny - występuje tylko u samców niektórych gatunków, stanowi cechę rozpoznawczą 5 - membranula membranula - błona występująca u nasady skrzydła, większa u skrzydeł tylnych, charakterystyczna dla Anisoptera 6 - kształt skrzydła samca. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Cechy charakterystyczne skrzydeł samic
niektórych gatunków Anisoptera na
przykładzie samicy żagnicy sinej Aeshna
cyanea 1 - węzełek nodus 2 - pterostigma pterostigma 3 - trójkąty środkowe - stanowią ważną cechę rozpoznawczą gatunków 4 - membranula membranula Skrzydła samic nie posiadają trójkątów analnych i zakończone są łagodnym łukiem. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Jeszcze raz to samo na schemacie skrzydła
samicy A.cyanea. Dla
dociekliwych. Rysunek jest mocno uproszczony, kolorem czerwonym zaznaczono kształt skrzydła samca z trójkątem analnym, który u samic nie występuje. Kolorem niebieskim opisane są główne żyłki. Żyłka kostalna to inaczej żyłka żebrowa, subkostalna - podżebrowa; żyłki radialne zwane są inaczej promieniowymi lub szprychowymi; żyłki medialne to żyłki środkowe; żyłki kubitalne - to żyłki łokciowe zaś żyłka analna - to żyłka pachowa. Pole marginalne znajduje się między przednim brzegiem skrzydła a ż. kostalną; pole kostalne - między ż. kostalną i subkostalną; pole subkostalne - między ż. subkostalną i radialną; pole radialne - między żyłkami radialną i medialną; pole medialne - między żyłkami medialną i kubitalną; pole kubitalne - między żyłką kubitalną i analną oraz pole analne między żyłką analną i dolnym brzegiem skrzydła. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Skrzydła ważek zazwyczaj są przezroczyste,
najczęściej bezbarwne, lub w różnym stopniu zażółcone. Mają czasem
ciemne plamy, jak na przykład u tej ważki płaskobrzuchej Libellula depressa. Tu widoczne są bardzo wyraźnie białe membranule przednich i tylnych skrzydeł. |
) ( foto LB ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Wyjątkowe są skrzydła świtezianek, które nie
są całkowicie przezroczyste, są bardzo gęsto żyłkowane, u samców
najczęściej granatowozielone,
metalicznie połyskujące. Skrzydła samic są brązowe lub zielone - bez
metalicznego połysku. Skrzydła ważek posiadają różnie zabarwione pterostigmy (białe, czarne, brązowe, czerwone, żółtawe lub dwubarwne), o których roli czytaliśmy wyżej. Wyjątkiem są świtezianki, których samce nie mają w ogóle pterostigm, zaś samice mają białe pseudopterostigmy (1) - ale nie są to płytki, zbudowane są one z zagęszczonych żyłek. na zdjęciu obok fragment skrzydła samicy świtezianki dziewicy Calopteryx virgo. |
) ( foto PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Skrzydła Anisoptera poruszają się tylko w
kierunku góra-dół, Natomiast skrzydła Zygoptera
mogą uderzać w różnych kierunkach zapewniając tym ważkom duże
możliwości manewrowania. Tak duże skrzydła, jakie mają ważki - używane do szybkiego lotu, uderzają do przodu i do tyłu, a także - jedna para do przodu - a druga do tyłu, podczas zawisania w miejscu - poruszane są przez duże i silne mięśnie, mieszczące się w tułowiu. Dla większej stabilizacji żyłki po spodniej stronie skrzydeł pokryte są kolcami. Łatwo to wyczuć palcami. Podczas spoczynku ważki trzymają skrzydła w różny sposób - świtezianki i łątki złożone ściśle wzdłuż odwłoka; pałątki lekko rozchylone i skierowane do tyłu, a wszystkie Anisoptera - szeroko rozłożone na boki. Będzie o tym szerzej w części drugiej "Świata ważek". |
|
| Odwłok ważki jest
najdłuższą, pozbawioną odnóży, częścią ciała ważki. Składa się z 10
segmentów, z których pierwszy jest wrośnięty w tułów a ostatni
skrócony. Chitynowy
szkielet każdego
segmentu zbudowany jest z części grzbietowej - tergitu tergum i
brzusznej -
sternitu sternum.
W odwłoku, pleuryty schowane są pod tergitami i nie są widoczne na
zewnątrz. Podajemy tu liczne przykłady odwłoków, bo żadna z części ciała ważki nie jest w tak oczywisty sposób zróżnicowana. Jak widzimy, odwłoki mają odmienne kształty i kolory. Wszystkie zakończone są przydatkami, również o różnym kształcie i wielkości - o czym będzie za chwilę. Narządy rozrodcze. Wszystkie odwłoki ważek zakończone są przydatkami analnymi, na odwłokach samców występuje pierwotny i wtórny (co jest wyjątkiem w świecie owadów) aparat kopulacyjny. Samice wyposażone są w pokładełka osłonięte walwami, służące do składania jaj w tkanki roślinne, lub płytki osłaniające ujście dróg płciowych, w przypadku ważek zrzucających jaja na wodę lub ziemię. Narządy oddechowe. Każdy z segmentów odwłoka ma przetchlinki prowadzące do tchawek - narządów do oddychania powietrzem atmosferycznym. Larwy oddychają skrzelotchawkami, o czym będzie później. |
|
| Kilka przykładów odwłoków samców ważek
równoskrzydłych Zygoptera: 1 - Łątka dzieweczka Coenagrion puella 2 - Pióronóg zwykły Platycnemis pennipes 3 - Pałątka niebieskooka (podobna) Lestes dryas 4 - Łunica czerwona Pyrrhosoma nymphula 5 - Nimfa stawowa Enalagma cyathigerum |
) ( foto EM i PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Kilka przykładów odwłoków samców ważek
różnoskrzydłych Anisoptera: 1 - Żagnica sina Aeshna cyanea 2 - Gadziogłówka pospolita Gomphus vulgatissimus 3 - Szablak krwisty Sympetrum sanguineum 4 - Ważka płaskobrzucha Libellula depressa - najszerszy odwłok wśród naszych ważek 5 - Szklarka zielona Cordulia aenea |
) ( foto EM i PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Pod spodem odwłoka widać jak na każdym
segmencie pod tergitem tergum
odsłania się sternit sternum.
Odwłok nie posiada widocznych na zewnątrz pleurytów. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| NARZĄDY ROZRODCZE | |
| Narządy samca | |
| Charakterystyczne cechy odwłoka samca na
przykładzie miedziopiersi metalicznej Somatochlora
metallica - ważki o
najbardziej wydatnych organach płciowych wśród naszych ważek. 1 - narządy analne 2 - pierwotny aparat kopulacyjny 3 - wtórny aparat kopulacyjny |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Narządy analne, znajdujące się na samym końcu
odwłoka, u samców służą do
chwytania samic podczas kopulacji. Narządy te składają się z części
zewnętrznych (górnych) i
wewnętrznych (dolnych). Mają kształty u różnych gatunków odmienne,
dopasowane do kształtu przedplecza (Zygoptera)
lub kształtu głowy (Anisoptera) samicy,
co utrudnia pochwycenie samicy innego gatunku i jest przyczyną (choć
nie jedyną) tego, że gatunki ważek nie krzyżują się. 1 - Lestes sponsa - zdjęcia a i b pokazują, że organa te są ruchome i chwytne 2 - Somatochlora metallica - z boku widać, że narządy zewnętrzne znajdują się wyżej niż wewnętrzne 3 - Aeshna cyanea - narządy zewnętrzne są dłuższe (3a), ponadto na zdjęciu z boku (3b) widzimy, że mogą one mieć kształt ostrych haków 4 - Libellula depressa - mogą też być proste i stosunkowo niewielkie. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Pod spodem odwłoka, między ósmym a dziewiątym
segmentem, znajduje się aparat kopulacyjny (pierwotny). Tu wytwarzana
jest sperma, która tuż przed kopulacją przenoszona jest przez
podginającego odwłok samca do
aparatu wtórnego - patrz niżej. S5-S10 - numery segmentów odwłoka (liczone od nasady do narządów analnych) |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Znajdujący się na
drugim segmencie odwłoka wtórny aparat kopulacyjny, o kształcie
odmiennym dla każdego gatunku - to
miejsce, z którego samica pobiera spermę podczas kopulacji. Zapewne
jego charakterystyczny dla gatunku kształt ma zasadniczy wpływ na to,
że gatunki
ważek nie krzyżują się - mimo, że widzimy czasem w tandemie pary
"mezaliansowe".
Obok widzimy wtórne aparaty następujących ważek: 1 - Żagnicy sinej Aeshna cyanea 2 - Żagnicy jesiennej Aeshna mixta 3 - Pałątki zielonej Lestes viridis - z widocznym pakietem spermy 4 - Miedziopiersi metalicznej Somatochlora metallica |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Narządy samicy | |
| Charakterystyczne cechy odwłoka samicy na
przykładzie miedziopiersi
metalicznej Somatochlora metallica
- ważki o najbardziej wydatnych
organach płciowych wśród naszych ważek. 1 - narządy analne (u samic są to delikatne "listki" lub malutkie "ząbki") 2 - pokładełko |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Narządy płciowe samicy wydają się być znacznie
mniej skomplikowane. Narządy wewnętrzne znajdują ujście między 8 a 9
segmentem odwłoka. Samice Zygoptera
(tu pałątka południowa Lestes
barbarus) na zdjęciu 3 oraz żagnicowate Aeshnidae (zdjęcie 1) mają
ostre pokładełka osłonięte przez walwy. Ogromnie charakterystyczne jest
pokładełko miedziopiersi metalicznej Somatochlora
metallica (zdjęcie 2)- jest ono niezwykle długie, niemal
prostopadle odstawione od odwłoka. Podczas składania jaj miedziopierś
ta dodatkowo podnosi listkowate przydatki analne do góry. Przy pomocy
pokładełka ważki wkłuwają jaja w tkanki roślin lub w muł denny. Na ostatnim zdjęciu (4) mamy najpospolitszą przedstawicielkę ważkowatych Libellulidae - samicę szablaka krwistego Sympetrum sanguineum. Nie posiada ona pokładełka, gdyż - jak to ważkowate - składa jaja zrzucając je na wodę lub wilgotny ląd. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Płeć ważki u wielu gatunków możemy określić
już na etapie
larwalnym. Na zdjęciu, na górze widzimy samicę - na przedostatnim
segmencie odwłoka po stronie brzusznej wyraźnie widać wypukły zarys
pokładełka. Na wylince larwy samca segment jest od spodu niemal
zupełnie gładki. Obie wylinki exuviae (l.p. exuvia) pochodzą od larw żagnicy sinej Aeshna cyanea. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| NARZĄDY ODDECHOWE | |
| Ważki oddychają powietrzem atmosferycznym.
Każdy z segmentów odwłoka po obu stronach ciała ważki ma po niewielkim
otworku zwanym przetchlinką, poprzez którą pobierane jest powietrze do
tchawek. Na zdjęciu samiec żagnicy jesiennej Aeshna mixta. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| W okresie larwalnym ważki nie są w stanie
oddychać powietrzem atmosferycznym, żyją pod wodą i nie wynurzają się
dla nabrania powietrza z powierzchni. Muszą korzystać z tlenu
rozpuszczonego w wodzie. Na końcu odwłoka larw ważek równoskrzydłych Zygoptera znajdują się przydatki analne rozwinięte jako trzy listkowate twory. To skrzelotchawki, przy pomocy których larwa oddycha pod wodą. Skrzelotchawki pozwalają na pobieranie powietrza rozpuszczonego w wodzie za pomocą dyfuzji, służą także jako napęd przy pływaniu. Mają - zależnie od gatunku, różne kształty i różnie przebiegają ich rozgałęzienia wewnątrz "listka". Larwy Zygoptera mogą też, jak opisane niżej larwy Anisoptera, oddychać ścianami jelita, choć nie mają wykształconych skrzeli rektalnych. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| U Anisoptera
organem odpowiedzialnym za
oddychanie jest jelito tylne przekształcone w skrzele rektalne, które
powoduje nie tylko zaopatrzenie organizmu w tlen, ale i obok funkcji
oddechowych umożliwia dzięki gwałtownemu kurczeniu się wyrzut wody, a
tym samym ruch odrzutowy całego organizmu. Organa umieszczone na zakończeniu odwłoka tworzą tu tzw. piramidę analną. Znajduje się tam oprócz organów umożliwiających oddychanie również odbyt. Na zdjęciu piramida analna larwy husarza jeziornego (mniejszego) Anax parthenope. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Na kilka dni przed przeobrażeniem w imago larwy ważek zaczynają
wynurzać się z wody. W ten sposób przyzwyczajają się do oddychania
powietrzem atmosferycznym poprzez przetchlinki tułowia. |
|
| Zabarwienie ciała ważek jest nietrwałe.
Większość ważek traci swe barwy wkrótce po zakończeniu życia. Dlatego
też tworzenie amatorskich kolekcji martwych, ususzonych, czy
zanurzonych w spirytusie ważek, mija się raczej z celem. Kolekcja tych
owadów nie ma właściwie żadnej wartości dekoracyjnej, jaką ma np.
kolekcja motyli i zdecydowanie ją odradzam. Wystarczy, że robią to
odonatolodzy w celach porównawczych. Amatorzy natomiast, w dobie
fotografii cyfrowej, mogą do woli robić zdjęcia, mogą też zbierać
wylinki larw, które wprawdzie dość trudno jest oznaczać, ale jeśli
trafi nam się możliwość obserwowania procesu przeobrażenia i widzimy
młode ważki w pobliżu - nie jest to już takie trudne. Nie ma też przy
kolekcjonowaniu wylinek problemu uśmiercania tych pięknych owadów. |
|
| Ubarwienie
ważki może być spowodowane obecnością pigmentu w naskórku. Barwy te są
najmniej trwałe. Kolory filoetowobrązowy, czerwonobrązowy i
żółtobrązowy powodują pigmenty ommina i ommatyna. Pteryna nadaje ważkom
kolory biały, żółty i czerwony. Lepichrom daje zabarwienie żółte.
Jedynie barwa czarna spowodowana melaniną jest trawała i pozostaje
widoczna na martwych
okazach. Na zdjęciu gadziogłówka pospolita Gomphus vulgatissimus. |
) ( foto PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Barwa może być
wynikiem rozpraszania i interferencji światła w strukturach powierzchni
ciała, które mają formę mikroskopijnych listewek, jest to tzw.
ubarwienie strukturalne. Powoduje ono barwę metalicznie niebieską lub
zieloną. Z wiekiem barwy te szarzeją lub brązowieją i wówczas
metaliczny połysk
staje się miedziany. Tak ubarwione są np. szklarkowate – Corduliidae, świteziankowate Calopterygidae (tu: Calopteryx virgo) i pałątkowate Lestidae. Barwy te są stosunkowo
trwałe
na martwych okazach. |
) ( foto PM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Zabarwienie
może też być wynikiem pokrycia ciała kuleczkami wosku, który jest
bezbarwną wydzieliną gruczołów skónych. Światło przechodząc przez wosk
nadaje mu kolor
niebieski (np. ubarwienie odwłoka u samców niektórych ważkowatych – Libellulidae, jak u widocznego obok
samca ważki płaskobrzuchej Libellula
depressa. Jest to też
ubarwienie znacznie trwalsze od spowodowanego
występowaniem pigmentu. Ulega natomiast ścieraniu wskutek dotykania,
np. kolczastymi odnóżami samic podczas kopulacji. |
) ( foto EM ) - kliknij zdjęcie, aby powiększyć |
| Wszystkie barwy
zmieniają się przez całe życie ważek. Początkowo intensywnieją u ważek
teneralnych. W dorosłym życiu ważki są najpierw piękne i jaskrawe,
później szarzeją lub brunatnieją na starość. W końcu barwy giną po
śmierci
ważki, lub są bardzo niewyraźne. Cieszmy się więc nimi latem i fotografujmy, by cieszyć się nimi zimą. |
|
* * *
| Przygotowując tę
stronę przejrzałam kilkanaście tysięcy zdjęć, moich i kolegów
przesyłających zdjęcia dla witryny "Mój Staw". Tygodniami szperałam w
internecie poszukując jeszcze lepszych zdjęć. W końcu zdecydowałam, że
powinnam opierać się głównie o materiały własne i dotychczasowych
korespondentów. Prezentowane na tej stronie zdjęcia nie są idealne pod
względem
jakości, lecz ważniejsze jest, aby pokazywały to, o czym się mówi, niż
były doskonałe technicznie. Korzystałam z doskonałych książek wymienionych już na stronie Literatura ważkowa. Były to:
|
* * *
| W bliskiej przyszłości
przewiduję opracowanie drugiej części "Świata ważek", czyli opis
niektórych
zachowań ważek. Mam już zgromadzony niemal kompletny materiał
zdjęciowy, co zapewne jest połową sukcesu. |
* * *
No i co mam właściwie napisać... Brak mi słów!!! Absolutnie genialne
opracowanie - chyba jedyne takie w polskim internecie i pewnie
jedno z nielicznych w europejskim.
Dumny jestem, że kiedyś Ewę zaraziłem ważkami.... Ale dziś aż wstyd mi
się do tego przyznawać, gdy widzę jakie szczyty osiągnął uczeń.
Gratuluję Ewo i po prostu: dziękuję!
| Wszystkie zdjęcia, jakie pokazuję na tej stronie są zrobione ważkom żywym, a ważki złapane zostały wypuszczone na wolność po sfotografowaniu. |
)
)
)
)
){kind=link}