Pałątka Lestes

Tułów - samce L.sponsa i L.dryas mają na tułowiu niebieski woskowy nalot, pozostałe pałątki mają tułowia zielone. Samice wszystkich gatunków są całe zielone. Na boku tułowia obu płci występuje linia graniczna między metalicznie zielonym obszarem, a obszarem matowym. Kształt tej linii jest różny, a najbardziej charakterystyczny jest skierowany do przodu spory "ząbek" występujący na tej linii u pałątek zielonych L.viridis.
Segmenty 1-2 odwłoka - pokryte niebieskim woskowym nalotem u L.sponsa (w całości) i L.dryas (z zielonym "lusterkiem". Pozostałe pałątki mają te segmenty metalicznie zielone.
Przydatki analne samców:
L.sponsa: górne - duże, ciemne, w kształcie zębatych cęgów; dolne proste, długie, ciemne. Ostatnie dwa segmenty odwłoka niebieskie;
L.dryas: górne - ciemne cęgi bez wyraźnych ząbków, dolne - ciemne, w kształcie bucików. Ostatnie segmenty odwłoka niebieskie;
L.barbarus: górne - jasne, ciemniejące na końcach, ząbkowane; dolne - małe, jasne, rozchylone na końcach. Ostatnie dwa segmenty odwłoka po bokach jasne z białawym woskowym pudrem.
L.virens: górne - duże, ciemne, w kształcie cęgów, dolne bardzo małe, proste, ciemne. Ostatnie segmenty odwłoka niebieskie.
L.viridis: górne - jasne, silnie kontrastujące z ciemnym segmentem 10, ciemniejące na końcach i po wewnętrznej stronie; dolne - proste, krótkie, ciemniejące z wiekiem.
Przydatki analne samic:
L.sponsa: pokładełka nie wystają poza segment 10 odwłoka. Walwy dwukolorowe.
L.dryas: pokładełka wystają poza segment 10 odwłoka. Walwy dwukolorowe.
L.barbarus: pokładełka nie wystają poza segment 10 odwłoka. Walwy jasne.
L.virens: pokładełka nie wystają poza segment 10 odwłoka. Walwy jasne z ciemnymi, drobnymi ząbkami na dolnej krawędzi.
L.viridis: pokładełka wystają poza segment 10 odwłoka. Walwy ciemne z jasną linią, i dużymi ząbkami na dolnej krawędzi.
Pterostigma:
L.sponsa: pterostigma czarna.
L.dryas: pterostigma czarna, często po jej bokach występują białe żyłki.
L.barbarus: pterostigma dwubarwna biało-brązowa.
L.virens: pterostigma jasnobrązowa, często po jej bokach występują białe żyłki.
L.viridis: pterostigma jasna, kremowa.

Pałątki to niewielkie ważki równoskrzydłe. Za swoje siedlisko wybierają małe, płytkie zbiorniki wodne o szybko nagrzewającej się wodzie. Jest to konieczne dla szybkiego rozwoju larw. Ponieważ wszystkie lubią podobne warunki, często różne gatunki obserwujemy razem na tym samym obszarze. Spotyka się je nawet na podmokłych łąkach - byle gdzieś na nich były, choćby niewielkie, niewysychające zbiorniki wody. Są obecne nad wodami o różnym odczynie. Zagrożeniem dla pałątek jest osuszanie płytkich zbiorników, nad którymi występują.
Niewielkie, całkowicie sztuczne, ogrodowe oczko wodne na naszej działce rekreacyjnej w okolicy wsi Wola Polska w powiecie Mińsk Mazowiecki. Tu po raz pierwszy obserwowałam pałątki zanim wyruszyłam dalej nad zbiorniki naturalne. Nad naszym oczkiem występowały: L.sponsa, L.dryas, L.barbarus, L.viridis i L.virens - w tej właśnie kolejności. Wszystkie dobierały się w pary i wszystkie składały jaja na nadbrzeżne sity, skrzypy ziemno-wodne, pałki, na jeżogłówkę gałęzistą, a nawet na rosnące nad wodą odętki wirginijskie. Interesowały je przede wszystkim rośliny usytuowane nad samą wodą.
Zbiornik Torfisko położony jest między wsiami Ludwinów i Mistów w powiecie Mińsk Mazowiecki. Jest to torfianka po wydobyciu torfów niskich. Ma ona powierzchnię około 11 hektarów, w znacznej mierze jest zarośnięta trzcinami, pałką wodną, sitem, a nawet wierzbą, olchą i brzozą pod korę których pałątki chętnie składają jaja, jeśli tylko rosną one nad samą wodą. Nad Torfiskiem również spotykam wszystkie nasze pałątki.
W Międzyrzecu Podlaskim jest kilka zbiorników powstałych po eksploatacji żwiru. Największy zbiornik międzyrzeckiej żwirowni ma ponad 40 hektarów. W różnych częściach zbiorniki te mają różny charakter, zależny od czasu zaprzestania eksploatacji na danym obszarze. Są tam obszary bardzo ubogie w roślinność i strefy o silnie zarośniętych brzegach. Wśród tych roślin Piotr Mikołajczuk także obserwuje wiosną pałątki i nie widział tam tylko pałątek południowych L.barbarus.

Pałątki są niewielkimi równoskrzydłymi ważkami o długości ciała od ok. 35-45 mm i rozpiętości skrzydeł od ok. 40-60 mm. Samce są zielone, lub zielono-niebieskie. Samice tylko zielone. Znaczna część śródtułowia oraz wierzchnia strona odwłoka ma metaliczny połysk. Jest to tzw. ubarwienie strukturalne. Z wiekiem ważki te brązowieją i mają wówczas miedziany połysk. Tam, gdzie występuje kolor niebieski o pudrowym charakterze, jest on wynikiem pokrycia ciała kuleczkami wosku. Jest to szerzej omówione na stronie Świat ważek, cz. I - Budowa ważki.
Wszystkie pałątkowate Lestidae mają na obu parach skrzydeł minimum po dwa pólka bezpośrednio pod prostokątną pterostigmą. To cecha charakterystyczna dla całej rodziny (a więc i dla straszek). Pozostałe Zygoptera, z wyjątkiem świteziankowatych (które pterostigmy nie posiadają), mają w tym miejscu tylko jedno pólko. Tu widzimy po dwa pólka na obu skrzydłach, na przykładzie samca pałątki podobnej L.dryas. Duża ilość pólek (komórek) w skrzydłach pałątek ma kształt pięciokątów. W skrzydłach łątkowatych i pióronogów natomiast jest wyraźna dominacja pólek czworokątnych.
Obok widzimy skrzydła samicy pałątki pospolitej L.sponsa. Za pterostigmą przedniego skrzydła znajdujemy nawet trzy komórki. Z tyłu - dwie.
To zdjęcie tej jedynej... L.macrostigma z Bukowiny Tatrzańskiej. Zdjęcie zrobiła Alicja Miszta, a zapożyczyłam je ze strony www.odonata.pl Po powiększeniu zdjęcia widzimy, że pałątka ta ma bardzo duże pterostigmy (stąd nazwa macrostigma), a pod nimi aż cztery pólka.
W pozycji spoczynkowej wszystkie pałątki, trzymają skrzydła w pozycji litery delta, w odróżnieniu od innych Zygoptera, a nawet straszek, również należących do rodziny Lestidae, które trzymają skrzydła złożone nad odwłokiem. Tu na przykładzie pałątki niebieskookiej (podobnej) L.dryas.
Jaja składają w gałązki roślin nadwodnych, w pełni i u schyłku lata. Robią to zazwyczaj w tandemach, rzadziej samica wkłuwa jaja tylko pod kontrolą przebywającego w pobliżu samca. Złożone pod korę jaja zimują, na wiosnę wylęgają się z nich nimfy i wpadają wprost do wody, gdzie przemieniają się w larwy. Szybko rosną, a do tego potrzebne są właśnie płytkie, szybko nagrzewające się wody. Już w czerwcu-lipcu pojawiają się imagines. Dorastają łowiąc owady w osłonie zarośli. Wkrótce dobierają się w pary i cykl roczny się powtarza. Tu na przykładzie pałątki małej L.virens

Rodzina: Pałątkowate Lestidae
Rodzaj: Pałątka Lestes
Należą tu gatunki: Pałątka pospolita Lestes sponsa - niewielka i faktycznie pospolita. Pałątka niebieskooka (podobna) Lestes dryas - polska nazwa tej pałątki uległa zmianie i starą nazwę - ze względu na to, że pod nią występuje w literaturze - podano w nawiasie. Stara nazwa sugerowała podobieństwo do pałątki pospolitej, od której jest nieco rzadsza, choć spotykana na obszarze całego kraju. Pałątka południowa Lestes barbarus - duża pałątka, w Polsce występuje w rozproszeniu - lokalnie i rzadko w północnej części kraju. Pałątka mała Lestes virens - najmniejsza z naszych pałątek, występuje w całym kraju, w górach dość rzadka. Pałątka wielkoplama Lestes macrostigma - to gatunek śródziemnomorski, migrujący i jeden tylko raz zarejestrowany tak daleko na północ od swych zwykłych terenów bytowania, spotykany na Węgrzech, w Rumunii i Słowacji. Pałątka zielona Lestes viridis - największa z naszych pałątek, nieobecna w górach, spotykana w południowej i środkowej części Polski, niedawno zadomowiona w północno-wschodniej części kraju.