Zdjęcia: Ewa Miłaczewska & Piotr Mikołajczuk Tekst: Ewa Miłaczewska All on this website (c) by Piotr Mikołajczuk & Ewa Miłaczewska & Leszek Bielecki

Data powstania strony 10 IX 2005r. Data ostatniej modyfikacji 19 XII 2009r.

Pałątka pospolita

Lestes sponsa

Rozpoznawanie gatunków pałątek w terenie wymaga pewnego opatrzenia. To są małe ważki i nasze oczy z pewnym trudem dostrzegają różnice zwłaszcza u gatunków do siebie podobnych, a szczególnie u samic. Ale ktoś, kto w domu, na komputerze ogląda zdjęcia zrobione nad wodą zauważy różnice. Poszczególne strony dotyczące pałątek ułatwią to zadanie.

Pałątki pospolite Lestes sponsa występują w całej Polsce nad wszelkiego typu wodami stojącymi i jak wszystkie Lestidae lubią małe, płytkie zbiorniki wodne oraz płytkie zatoki większych jezior, żwirowni, torfianek. Nad tymi zbiornikami powinny znajdować się rośliny, w które pałątki mogłyby składać jaja, takie jak: wierzby, brzozy, sity, skrzypy wodne i błotne.
Na zdjęciu widać nasze oczko wodne na działce rekreacyjnej w powiecie Mińsk Mazowiecki, nad którym spotykam pięć gatunków pałątek. Wszystkie one znajdują tu doskonałe warunki do rozwoju larw wylęgających się wiosną z jaj złożonych latem w gałązki roślin rosnących nad wodą. Larwy rozwijają się błyskawicznie i na początku lata przechodzą przeobrażenie w imagines.
Torfisko to 11-hektarowy, w znacznej mierze wtórnie zarośnięty, zbiornik powstały w miejscu wydobycia torfu. Eksploatację zaniechano po II wojnie światowej. Zbiornik ten znajduje się między wsiami Ludwinów i Mistów w powiecie Mińsk Mazowiecki. Tu często spotykam różne pałątki, a wśród nich również L.sponsa.

Samiec male

Ten samiec L.sponsa siedzi w typowej dla wszystkich pałątek pozycji. Skrzydła podczas spoczynku trzyma w pozycji "delta", a więc lekko rozchylone i skierowane do tyłu. Początkowo samotne jeszcze samce utrzymują niewielkie rewiry, ale odległość około 70 cm od kolegi z własnego gatunku jak i od kuzyna - Lestes dryas stanowi odległość bezpieczną, wystarczającą, aby nie przepędzały się nawzajem. Po zdobyciu samicy, podczas składania jaj, żadna odległość nie jest już istotna.
Niebieski kolor u pałątek spowodowany jest występowaniem warstwy woskowego, pudrowego nalotu, w rzeczywistości białego ale nabierającego niebieskiej barwy pod wpływem załamania i interferencji promieni światła. Wierzchnia strona tułowia i odwłoka zabarwiona jest na zielono i jest to zabarwienie strukturalne, co oznacza, że światło odbijane jest w mikroskopijnych strukturach ciała o kształcie wąskich listewek. Efektem jest metaliczny blask ubarwionych tak części ciała.
Zbliżenie pokazuje bok tułowia L.sponsa. Linia graniczna między częściami zabarwionymi na zielono i niebiesko na boku tułowia ma niewielki "ząbek". Tego zdjęcia nie da się powiększyć.
Na tym zdjęciu widać, że samce pałątki pospolitej Lestes sponsa mają niebieskie dwa pierwsze i dwa ostatnie segmenty odwłoka.
Tu jeszcze raz samiec L.sponsa w pozycji spoczynkowej, tym razem widoczny od strony grzbietowej. Widzimy niebieskie segmenty 1 i 2 oraz 9 i 10. Charakterystyczne są również ciemne jednobarwne pterostigmy.
Na końcu odwłoka znajdują się narządy analne, służące do chwytania samicy podczas kopulacji i składania jaj. U Lestes sponsa są one czarne.
Górne (zewnętrzne) narządy analne mają kształt cęgów z widocznymi na powiększeniu dużymi ząbkami po wewnętrznej stronie. Dolne (wewnętrzne) narządy L.sponsa są proste i długie. Tego zdjęcia nie da się powiększyć.

Samica female

Samica pałątki pospolitej od samca wyraźnie różni się całkowicie zielonym ubarwieniem. Wierzch jej ciała jest metalicznie błyszczący, ciemnozielony; zaś spód matowy, jasnozielony.
Na tym zdjęciu widzimy doskonale ciemne ślady na pędzie skrzypu wodnego, powstałe podczas składania jaj. Samica wydaje się kontrolować pozostawione ślady. Po sposobie nakłuwania roślin można poznać, jaka pałątka złożyła w nich jaja, co mnie wydaje się - jak dotąd - "wyższą szkołą jazdy".
Pokładełka Lestes sponsa nie wystają poza segment 10 odwłoka. Walwy są dwukolorowe. Tego zdjęcia nie da się powiększyć.

Para

Na zdjęciu obok widać jak tandem pałątek pospolitych składa jaja wkłuwając je pod skórkę skrzypu bagiennego. Doskonale widoczne jest pokładełko i dwubarwne walwy.
Tu inna para składająca jaja na sąsiednim pędzie skrzypu.
To zdjęcie robione było dwa lata później, dużo lepszym aparatem i to widać przy powiększeniu.

Powiem szczerze, że te ważki - pałątki pospolite i niebieskookie wyglądały dla mnie na początku zupełnie identycznie - dlatego poprosiłem Ewę o przygotowanie jakiegoś prostego zestawienia, bym własnoocznie :-)) zobaczył te różnice, te szczegóły.  No i zrobiła takie zestawienie dla wszystkich pałątek.