Zdjęcia: Piotr Mikołajczuk Tekst: Ewa Miłaczewska All on this website (c) by Piotr Mikołajczuk & Ewa Miłaczewska & Leszek Bielecki

Data powstania strony 23 V 2009r. Data ostatniej modyfikacji 23 V 2009r.

Nimfa stawowa

Enallagma cyathigerum

Trzy lata!!! Trzy lata obserwacji, trzy lata fotografowania, wykonanie setek zdjęć... Równocześnie szukanie informacji w literaturze, analiza setek zdjęć, porównywanie ich z literaturą, wyszukiwanie najlepszych zdjęć do pokazania ich na tej stronie. Ogromna praca wykonana przez Piotra i Ewę. Tak właśnie powstają strony o ważkach pokazywane ostatnio w mojej witrynie.
Doceńcie to, oglądając te zdjęcia!

Zdjęcia pokazane na tej stronie robione są przeważnie nad brzegami żwirowni w Miedzyrzecu Podlaskim, ale też nad stawami rybnymi w okolicy Gołębiówki niedaleko Kałuszyna, gdzie byliśmy razem z Piotrem w końcu lipca 2007 roku.
W takim miejscu, nad brzegiem żwirowni w Międzyrzecu Podlaskim, Piotr obserwował nimfy stawowe.
A to jeden z kilku stawów rybnych w pobliżu wsi Gołębiówka, gdzie oglądaliśmy te ważki razem.
Jak różne środowisko mogą zamieszkiwać nimfy stawowe Enallagma cyathigerum niech świadczy fakt, że napotykam je również nad kwaśną wodą leśnej torfianki (torfowisko pośrednie) koło wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki.

Samiec male

Samce nimfy stawowej Enallagma cyathigerum są niebiesko czarne. Ale wcale nie wszystkie są jednakowo ubarwione.
Najczęściej widujemy samce siedzące na roślinności szuwarowej. Wyglądają jak niemal poziome niebieskie kreseczki. Siedząc tak w licznym towarzystwie oczekują przylotu samic.
Na pierwszy rzut oka wyglądają tak samo jak łątki dzieweczki Coenagrion puella.
Cechą charakterystyczną rodzaju nimfa (Enallagma) - której Enallagma cyathigerum jest jedynym przedstawicielem w Polsce - jest to, że na tylnych skrzydłach, pólka położone za pterositgmą podzielone są przez drobne żyłki na jeszcze mniejsze komórki. Udało mi się uzyskać z jednego ze zdjęć Piotra dostateczne powiększenie, aby to pokazać. Miejsce wskazuje strzałka. A więc: jeśli u małej, niebieskiej ważki uda nam się zaobserwować takie pólka, jest to bez wątpliwości nimfa stawowa Enallagma cyathigerum.
Na "obramowanym" na niebiesko przedpleczu (pronotum) występują dwie owalne niebieskie plamki. Na drugim segmencie odwłoka występuje plamka w kształcie grzybka. Plamka ta może być zaokrąglona, jak prawdziwy grzybek.
Może też, jak na zdjęciu obok, być zakończona szpicem skierowanym ku przodowi. Niebieskie plamki za oczami, mają kształt łezki o nieco poszarpanych brzegach, co widać po powiększeniu zdjęcia.
W książce Sternberga i Buchwalda – Die Libellen Baden-Württembergs znajdujemy ilustrację przedstawiającą inne jeszcze, możliwe kształty plamek na trzech pierwszych segmentach odwłoka.
Podobnie jak u łątek dzieweczek segmenty S8 i S9 odwłoka samców są niebieskie. Segmenty S7-S3 mają w tylnej części różnej szerokości czarne plamki na wierzchniej stronie, zakończone szpicem skierowanym ku przodowi.
I tu właśnie pojawia się następna różnica w ubarwieniu samców gatunku Enallagma cyathigerum. Na zdjęciu powyżej szerokie są tylko czarne plamki na S6 i S7. Tu szerokie są na segmentach S3-S7. Nimfy stawowe Enallagma cyathigerum, jak wszystkie Zygoptera oprócz pałątek patrz Świat ważek, cz. II - Zachowania, zwykle w pozycji spoczynkowej trzymają skrzydła złożone wzdłuż tułowia - ten samiec trzyma je zupełnie wyjątkowo w pozycji "delta" - jak pałątki. Siedział tak jakiś czas, więc raczej nie próbował wystartować do lotu.
Czarne plamki (pasy) mogą mieć różne kształty, mogą być obłe, szpiczaste i powycinane w kształcie stalówki pióra, jak tu na 3 segmencie osobnika po prawej stronie zdjecia.
Można śmiało powiedzieć, że kształt i rozmiary czarnych plamek na ciałach samców nimf stawowych nie mają większego znaczenia przy oznaczaniu gatunku. W książce Dijkstry i Lewingtona – Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe czytamy, że ciemniej zabarwione nimfy stawowe, o szerszych czarnych plamkach na odwłokach spotykamy przeważnie we wschodniej i północnej części obszaru występowania. Międzyrzec Podlaski pewnie leży już w rejonie wschodnim.

Samica female

Jakby nie dość było różnic u samców, samice też nie są jednakowe. Niedojrzałe samice są beżowożółte, podobne nieco do samic straszek, od których różni je drobny szczególik - o czym będzie za chwilę. Dojrzałe samice mogą być bądź to beżowozielonkawe, bądź niebieskie jak samce.
Dojrzała samica nimfy stawowej. To najczęściej spotykane ubarwienie - beżowozielone. Tej samej barwy są oczy ważki i plamki umieszczone za nimi.
Tu odwłok samiczki o beżowożółtym zabarwieniu, świadczącym o jej młodym wieku. Można pomylić ją ze straszką, gdyby nie fakt, że na spodzie tylnego brzegu segmentu ósmego występuje charakterystyczny dla tego gatunku kolec. Na zdjęciu obok pokazany jest on strzałką i lepiej widoczny na powiększeniu.
Nieco rzadziej spotykamy formę niebieską. Niebieskie samice mają również niebieskie plamki za oczami, ale oczy ich są brązowo-zielone.
Z wierzchu segmenty odwłoka samicy są niemal całkowicie czarne. Takie czarne zabarwienie mają wszystkie samice, niezależnie od koloru reszty ciała.

Para

To szykująca się do kopulacji para o typowym ubarwieniu: on z jasnym - w głównej mierze niebieskim odwłokiem, ona beżowozielona.
To zdjęcie zrobił Piotr w pierwszym roku obserwacji nimf stawowych. Pięknie widać na nim jak samiec trzyma samicę przydatkami analnymi za przedplecze.
Tę parkę tworzą dwa niebieskie osobniki. Piotr fotografował je w 2007 roku będąc w lecie z krótką wizytą u nas na działce. Objeździliśmy wówczas okolicę, a te nimfy stawowe spotkaliśmy nad stawami rybnymi koło Gołębiówki w powiecie kałuszyńskim.
Para z powyższego zdjęcia oglądana z boku.

* * *

Jakże trudno było wybrać zdjęcia do pokazania na tej stronie - im więcej zdjęć tym trudniej jest wybrać spośród nich te najważniejsze. Zwłaszcza, że dobre naukowe zdjęcie niekoniecznie musi być tym najładniejszym, a najładniejsze najczęściej nie pokazuje - niestety - istotnych szczegółów budowy. Ale udało się pogodzić dwa cele: pokazano i piękne zdjęcia i istotne szczegóły budowy tej ważki.

Bardzo dziękuję Piotrowi i Ewie za ich ciężką pracę nad stworzeniem tej strony.