Tak mniej więcej wygląda wiedza przeciętnego Polaka na temat raków. Wiedzą że rak "szczypie" - cytuję z listu ..."czy przetną szczypcami folię"; następnie, że raki "chodzą do tyłu" i żywią się "padliną". Owszem jest w tym trochę prawdy.

Swoją przygodę z hodowaniem raków, zacząłem 4 lata temu kiedy to po powrocie z łowów na raki, postanowiłem darować wolność sześciu rakom i wpuściłem je do Mego Jeziorka. Raki łapaliśmy wraz z kolegami w celach, nie będę ukrywał, jak najbardziej kulinarnych.

Nie zastanawiałem się wtedy nad gatunkiem tych raków czy nad warunkami, w jakich będą musiały teraz żyć. Wystarczało mi, że wiedziałem że to "rak amerykański" - tak mówili o nim wędkarze w okolicy gdzie zostały złapane. Były ciemnozielone z brązowymi paskami na odwłoku. Wielkości ok. 10 - 13 cm. Mieliśmy dostęp tylko do takich.

Raki amerykańskie żyją sobie całkiem zdrowo w Moim Jeziorku, rozmnażają się, znajduję 2 - 3 cm. wylinki, (to znaczy "za krótki" pancerz z którego już wyrosły), w strumyku, gdzie na kamykach raki "wychodzą z siebie". I to jest dla nich najgorszy moment, stają się wtedy bezbronne i podatne na ataki ryb, nowy pancerz mają bardzo miękki. Potrzeba kilkunastu godzin aby stwardniał.

Raki są aktywne również w dzień, mimo że głównie pędzą nocny tryb życia, widać je jak żerują na płyciznach porośniętych glonami nitkowatymi - skrętnicą (Spirogyra sp.). Podstawowym pokarmem raków jest pokarm roślinny (glony, okrzemki, rośliny wyższe) jak i pokarm zwierzęcy (małże, obumarłe organizmy wodne). Przy tej ilości roślin jaką mam u siebie w Jeziorku nie było potrzeby dokarmiania ich, a z drugiej strony nie stwierdziłem żadnych znaczących strat w roślinności, spowodowanej żerowaniem raków.

Szczypce służą do odrywania większych kawałków pożywienia oraz do obrony w momencie złapania przez człowieka za korpus tzw. głowotułów, rak wtedy macha gwałtownie odwłokiem i stara się dosięgnąć szczypcami do palców osoby która go próbuje chwycić i wyjąć z wody. Najśmieszniejsze w tym wszystkim jest to, że działania te odnoszą pożądany skutek i rak odzyskuje wolność. Nie czyniąc sobie ani wrogowi większej krzywdy. Rzecz cała polega raczej na psychologicznym działaniu, człowiek widząc zbliżające się do jego palców szczypce raka mimowolnie puszcza go, i o to właśnie mu chodziło, jest wolny i daje "w długą" machając nadal odwłokiem, co powoduje jego płynięcie do tyłu skokami. To tylko wtedy jak jest zagrożony i stara się uciec pływa do tyłu. W warunkach kiedy nie jest zagrożony, porusza się chodząc po dnie do przodu, w poszukiwaniu pożywienia.

W okresie jesiennym następuje okres godowy w którym raki szukają partnerek i również używają wtedy swoich szczypiec do przytrzymania odnóży i szczypiec partnerki w trakcie prokreacji, nie robiąc jej przy tym żadnej krzywdy, poza tym że przez następne kilka miesięcy ma "racza kobitka" trochę zajęcia z jajeczkami, z którymi się nie rozstaje, mając je przyklejone pod swoim odwłokiem, a następnie z małymi raczkami które również nie odstępują jej przez jakiś czas.

Raki są mało widoczne trzeba dobrze się przyglądać aby je odróżnić od podłoża. Nie są tak widowiskowe jak "Złote rybki" w niektórych stawach, które nauczone, podpływają do osób karmiących je i zatraciły już swoje pierwotne odruchy poszukiwania pokarmu we własnym zakresie, na dnie stawu. Czekając na pokarm podany przez właściciela jak ten zbliża się do stawu, pływają w pół wody widząc nas wcześniej niż my widzimy je (sprawa załamywania się promieni świetlnych na powierzchni wody).

Raków tego nie nauczymy i bardzo dobrze bo co by się stało z rakami jeżeli nauczone przyjmowania od nas karmy, wyjeżdżamy na kilkanaście dni na wczasy czy jakieś zagraniczne wojaże zostawiając staw bez opieki i osoby, która karmiła je do tej pory. Ryby czy raki to nie piesek czy kotek którego można podrzucić do "teściowej" czy znajomych, na czas wyjazdu. One same muszą w tym okresie przeżyć bez podawanej do tej pory karmy.

Tak, że tutaj moja prośba, nie rozpieszczajmy naszych pupilków za bardzo, robimy im tylko krzywdę. Wiem, że karmienie jest miłe dla nas i sprawia nam dużo frajdy, jeśli nie możemy się powstrzymać to karmmy z ukrycia, żeby ryby nie kojarzyły ruchu nad wodą z pożywieniem. Będzie to dla nich bezpieczniejsze, kot jak poluje to zbliża się powoli do stawu robiąc mimo wszystko ruch nad brzegiem, ryba nie poznaje nas po twarzy, widzi ruch i podpływa, co jest dalej to możemy się domyślać... mieliśmy rybę, właśnie kotu z pyska wystaje jeszcze koniec jej ogona.

Raki zimują w Jeziorku bez problemów o ile mają miejsce na schowanie się, jakieś kamienie lub zatopione korzenie i głębokość poniżej strefy zamarzania to znaczy poniżej 1m.

Chcąc zdobyć raki do swoich oczek można się wybrać nad jakieś jezioro o którym wiadomo, że ma bardzo czystą wodę czy nad równie czystą rzekę, brodząc po płytkich partiach wody przyświecając sobie latarką, jako że raki łapiemy w nocy po godz. 23.00, próbować je złapać rękoma, a jak nie odniesie to skutku, to proponuję użyć "podbierak wędkarski" i wiadro z wodą, do którego się je będzie wkładać.

* * *

90 % raczej populacji to właśnie 'rak pręgowaty' czyli amerykański (Orconectes limosus), który zdominował nasze wody. Jako, że jest mniej wybredny co do jakości wody i bardziej uodporniony na główną chorobę, która od ponad 140 lat tępi nasze raki a nazywa się dżuma racza.

Choroba ta zawitała w roku 1860 do Włoch, skąd zaczęła się rozprzestrzeniać dalej w głąb Europy. W roku 1890 sprowadzono do Polski z Ameryki partię raków w celu "zaraczenia" naszych wód. Wpuszczono je do stawów rybnych koło Myśliborza (dawne woj. gorzowskie). To właśnie jest początek istnienia w wodach Europy raka pręgowatego vel amerykańskiego. Rak ten właśnie ze stawów Myśliborskich rozprzestrzenił się po całej Europie.

Jeżeli przypadkowo trafi się komuś złapać raka koloru czarnego z gładkim pancerzem i dużymi solidnymi, szczypcami, to mam wtedy wielką prośbę, zostawcie go Państwo tam gdzie był, bo trafiliście, na ostatnie populacje 'raka szlachetnego' (Astacus astacus) jakie istnieją w Polsce. Są one pod ścisłą ochroną.
Prosiłbym wtedy również o kontakt na adres : struzynski@alpha.sggw.waw.pl i podanie dokładnych namiarów na takie miejsce, może to być jezioro, dziki staw, glinianka, rzeka. Pan Strużyński zajmuje się z ramienia SGGW rejestracją, ochroną i projektem reintrodukcji, 'raka szlachetnego' i 'raka błotnego' (Astacus leptodactylus) do naszych wód.

Zdjęcia pochodzą ze strony
http://bioag.byu.edu/zoology/crandall_lab/crayfish/pages/gallery.htm

( Ale żeby było ciekawiej, to od ok. 10 lat mamy w Polsce jeszcze.... czwarty gatunek raka 'rak sygnałowy'
(Pacifastacus lenisculus). Ale to już inna historia i opisana na jednej z poniższych stron.)

Nauczyć się je rozróżniać, można na stronie:
http://www.salamandra.org.pl/magazyn/b15a06.html

A o historii zagłady 'raka szlachetnego' i 'raka błotnego' w Polsce oraz o ekspansji na nasze wody 'raka pręgowatego' i 'raka sygnałowego' dowiemy się ze strony:
http://www.salamandra.org.pl/magazyn/b14a02.html

Poniżej opis ogólny gatunku (żeby było wiadomo z czego taki rak się składa)

Rak
(Rząd: Decapoda)

Budowa
Ciało podzielone na głowę, tułów i odwłok. Całe pokryte jest pancerzem. Głowa zlana jest z tułowiem i tworzy głowotułów. Pancerz na głowie przechodzi w ostry dziób tworząc rostrum. Na głowie para oczu. Skrzela okryte okrywami skrzelowymi. Każdy pierścień odwłoka pokryty oddzielnym pancerzem. Ostatni segment wraz z przekształconymi odnóżami tworzy wachlarz ogonowy.
19 par odnóży: 5 głowowych, 8 tułowiowych i 6 odwłokowych.
Narządy zmysłów w postaci dwóch par czułków. Żuwaczki i szczęki pierwszej pary tworzą aparat gębowy. Szczęki drugiej pary powodują przepływ wody przez skrzela.
Na tułowiu znajdują się trzy pary szczękonóży i pięć par odnóży chodowych, z których pierwsza para tworzy szczypce. Odnóża odwłokowe u samic służą do podtrzymywania jaj. U samców dwie pierwsza pary przekształcone są w narząd kopulacyjny.

Rozmnażanie
Rozdzielnopłciowe. Gody odbywają się jesienią. Wydzielina z gruczołów cementowych samicy pomaga przyczepić jaja do odwłoka i odnóży samicy. W czasie dojrzewania raki linieją zmieniając wielkość ciała. Żyją w zależności od gatunku od 4 do 20 lat.

Pokarm
Głównie pokarm roślinny jak i pokarm zwierzęcy.

Występowanie
Potoki, rzeki, stawy, jeziora. Preferują czyste wody, tam gdzie działalność człowieka jest ograniczona.