Zdjęcia: Piotr Mikołajczuk Tekst: Ewa Miłaczewska All on this website (c) by Piotr Mikołajczuk & Ewa Miłaczewska & Leszek Bielecki

Data powstania strony 18 VII 2009r. Data ostatniej modyfikacji 18 VII 2009r.

Łątka wczesna

Coenagrion pulchellum

Piotr Mikołajczuk podglądał łątki wczesne przez dwa sezony. Udokumentował fotograficznie, że charakteryzują się one wielką różnorodnością i zamierza swoje obserwacje prowadzić nadal.

W takim właśnie miejscu, nad brzegiem żwirowni w Międzyrzecu Podlaskim, Piotr obserwował łątki wczesne.

Samiec male

Łątki wczesne Coenagrion pulchellum łatwo pomylić z bledszymi nieco od nich łątkami dzieweczkami Coenagrion puella. Samce obu gatunków są niebiesko-czarne, ale u łątek wczesnych wyraźnie obserwujemy przewagę koloru czarnego nad niebieskim. Nie wszystkie są jednakowe.
Na śródtułowiu samców widzimy przerywane niebieskie paski wzdłuż szwu humeralnego. Zwykle mają one kształt wykrzyknika. Na 9 segmencie odwłoka występuje rysunek w kształcie dwóch czarnych "łuczków" na niebieskim tle. Na 2 segmencie odwłoka zwykle występuje na niebieskim tle czarny rysunek w kształcie litery Y. Wszystkie te znaki mogą być zupełnie inne, o czym będzie dalej.
Na powiększonym fragmencie powyższego zdjęcia widzimy niebieskie segmenty 8 i 9, czarne narządy analne samca - dolne i górne tej samej długości. Na 9 segmencie występują czarne "łuczki".   Tego zdjęcia nie można już powiększyć.
Tu widzimy plamki w kształcie wykrzykników na śródtułowiu i wyraźny rysunek literki Y na drugim segmencie odwłoka. To forma podawana w książce "Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe" Dijkstry jako forma typowa.
Niebieskie plamki na szwie humeralnym u tego samca nie zupełnie przypominają wykrzyknik, a w każdym razie jest on mocno zredukowany. Na drugim segmencie odwłoka nie ma czarnej literki Y - widzimy tu czarną "podkowę", zupełnie jak u łątek dzieweczek.
Na powiększonym fragmencie powyższego zdjęcia widać to dużo lepiej. Dalej powiększać tego zdjęcia już nie można.
W książce Sternberga i Buchwalda – "Die Libellen Baden-Württembergs" znajdujemy ilustrację przedstawiającą inne jeszcze, kształty znaków występujących na drugim segmencie odwłoka samców łątki wczesnej Coenagrion pulchellum.
Ten samiec ma typowe "wykrzykniki" i czarne "łuczki" na 9 segmencie odwłoka. Plamka na 2 segmencie odwłoka wygląda jak pierwsza z lewej w drugim rzędzie na rysunku powyżej.
Paski na górnej stronie tułowia u tego samca wcale nie są przerwane i zaledwie zakończone okrągłym rozszerzeniem. Podobnie wygląda to u samic.
Ten zamiast "wykrzykników" ma "dwukropki", a na 9 segmencie znacznie delikatniej zarysowane "łuczki".
Ten samczyk ma zupełnie inny rysunek na 9 segmencie odwłoka, zamiast "łuczków" jest tam czarna plamka.

Samica female

Samice łatki wczesnej też nie wszystkie są takie same. Zasadnicze różnice widać na pierwszy rzut oka. Dijkstra w książce "Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe" twierdzi, że są dwie formy samic - niebieska i zielona. Również Sternberg i Buchwald w "Die Libellen Baden-Württembergs" uważają, że istnieją dwa zasadnicze typy samic - androchromatyczna, czyli z odwłokiem w niebieskie paski i heterochromatyczna - czarna - tych pasków pozbawiona. Zdaniem Piotra jest to znacznie bardziej skomplikowane.
Samice formy androchromatycznej, czyli ubarwione jak samce, mają czasem blade tułowia, natomiast ich odwłoki są zawsze czarno-niebieskie - dwubarwne, z przewagą czarnego.
To samica androchromatyczna, ma ona niebieskie plamki na segmentach odwłoka - lecz tułów ma zielony i ostatnie segmenty odwłoka beżowe.
To dojrzała samica heterochromatycznej formy melanotycznej, czyli czarnej. Wszystkie segmenty odwłoka (z wyjątkiem beżowego ósmego) są z wierzchu czarne. Reszta ciała jest tu wyraźnie zielona.
A to mocno wybarwiona samica formy melanotycznej - z odwłokiem z wierzchu czarnym oprócz ósmego, niebieskiego segmentu - tyle, że reszta ciała jest intensywnie niebieska. Na ósmym segmencie odwłoka nie występują "łuczki" tylko malutkie czarne punkciki.
To też samica formy melanotycznej, która ma blady, lekko fioletowy tułów i plamki za oczami.
Na zdjęciu obok cechy dotyczące wszystkich samic: Rysunek na drugim segmencie odwłoka, jest zupełnie inny niż znaki na odwłokach samców. Silnie pofałdowany przedtułów samicy na tylnej krawędzi jest wycięty w kształcie litery W, na bokach ma dwie niebieskie plamki. Niebieskie pasy z wierzchu tułowia u samic najczęściej nie są przerwane...
... najczęściej nie oznacza jednak zawsze. Ta trzymana przez samca samica nie ma typowych dla samic pasów na górnej powierzchni śródtułowia. Te beżowe pasy mają, zupełnie jak u samców, kształt wykrzyknika! I z pewnością nie jest to para homoseksualna, bo na drugim segmencie odwłoka widzimy znaczek charakterystyczny dla samicy, taki sam, jak ten na zdjęciu powyżej. Na końcu odwłoka widzimy również narządy analne samicy.
Książka "Die Libellen Baden-Württembergs" przedstawia inne jeszcze, możliwe kształty znaków na drugim segmencie odwłoka samic. Tak więc ilość detali różniących poszczególne samice łątki wczesnej Coenagrion pulchellum wzrasta. Tym samym wzrasta ilość kombinacji.

Para

Kopulująca para - samiec o "książkowym" ubarwieniu i melanotyczna forma samicy o zielonym tułowiu.
Para - samiec typowy, samica j.w. zielonkawo-niebieska.
Samiec typowy i samica formy androchromatycznej, ale z beżowym tułowiem. Ta różnorodność barw na ciałach samic, zdaniem Piotra, niekoniecznie jest spowodowana ich wiekiem. Piotr obserwował wszystkie zachowania rozrodcze z udziałem obu form i wszystkich wariantów barwnych samic.
Tandem przygotowujący się do składania jaj na pływających roślinach wodnych.

* * *

Sądzę, że niełatwo było dopatrzyć się pokazanych tu różnic, bo są one bardzo dyskretne. Ciała łątek są bardzo malutkie, a więc i szczegóły, które tu opisano są mikroskopijne. Niełatwo też było ułożyć zdjęcia i opisać te różnice tak, aby wszystko było czytelne. Sądząc z zapału i zapowiedzi Piotra można spodziewać się, że strona ta będzie w przyszłości uzupełniana i weryfikowana.